Lê Nại người làng Mộ Trạch, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Thuở nhỏ, nhà nghèo nên ông vừa học vừa phải dạy thêm trẻ em trong làng để lấy tiền ăn học. Ông học giỏi, đỗ trạng nguyên đời Lê Uy Mục (1505), làm quan đến chức Hữu thị lang, tước Đạo trạch bá. Ông là một nhà sử học với tác phẩm “Việt sử thông giám”.
Ăn khoẻ, học giỏi
Quan Thượng thư Vũ Quỳnh, người cùng làng nghe biết tin tài học của Lê Nại bèn gả con gái và cho ở rể để có điều kiện học hành. Nhưng từ khi về nhà bố vợ, Lê Nại ngồi thừ suốt ngày, không chịu học cũng chẳng mó máy việc gì. Vũ Quỳnh lấy làm lạ, bèn quyết định đến nhà thông gia hỏi bố đẻ của Lê Nại cho rõ nguyên do. Được hỏi, ông bố của Lê Nại trả lời:
– Con nhà học trò nghèo, được nương thân vào cửa cao quý, lại đội ơn nuôi dưỡng dạy dỗ, có lẽ nào cháu nó lại xao nhãng việc học được? Nhưng có điều này hỏi khí không phải: mỗi ngày Tướng công cho cháu ăn thế nào?
Vũ Quỳnh chưa hiểu, nên trả lời khiêm tốn:
– Nhà Nho thanh đạm, có gì ăn nấy, con rể cũng ăn như thế thôi!
Nghe vậy, ông bố Lê Nại liền nói:
– Trời ơi! Con tôi nó ăn khác thường lắm. Cõ lẽ vì nó e dè nên ăn chưa được no nên không học được chăng?
Từ hôm ấy, Vũ Quỳnh bảo người nhà cho con rể ăn gấp đôi. Cho ăn một đấu gạo, Lê Nại học đến tối, cho ăn đấu rưỡi học đến trống canh ba, cho ăn hai đấu học đến sáng.
Thấy vậy, Vũ Quỳnh bảo người nhà cứ định mức mỗi bữa là hai đấu. Từ đấy Lê Nại đọc sách suốt ngày suốt đêm không chán. Một hôm, muốn thử tài chàng rể, Vũ Quỳnh bảo Lê Nại làm một bài tán về việc ăn học của mình. Chàng rể chẳng phải nghĩ ngợi gì đọc ngay bài tán sau đây:
Thầy đồ Mộ Trạch,
Nổi tiếng ăn nhiều
Mười tám bát cơm.
Mười hai bát riêu,
Đỗ đầu khoa bảng,
Danh tiếng nêu cao
Súc tích đầy đủ,
Phát triển dồi dào.
Đọc xong, bố vợ và chàng rể cùng cười. Về sau Lê Nại thành đạt đúng như lời trong bài tán.
Theo Nhanmonquan.net
