Trong thời điểm khủng hoảng kinh tế, một số công ty đồng loạt cắt giảm nhân sự khiến nhiều người phải ngậm ngùi ra đi, thay vì cố tìm một công việc ổn định mới, nhiều bạn trẻ đã tận dụng quỹ thời gian trống, kinh nghiệm và năng lực bản thân để hành nghề tự do.
Bên cạnh những người phải “thay đổi để thích nghi” trong thời buổi khó khăn, là sự góp mặt của những người bạn trẻ vốn không thích có mặt “điểm danh” ở công sở theo quy định, không muốn bị bó buộc trong “8 giờ vàng ngọc” trong đội ngũ “freelancer” (người hành nghề tự do). Không như mọi người nghĩ, lực lượng này vẫn sống tốt trong thời kỳ khủng hoảng này.
Nhân rộng… đội hình
Theo thống kê của một công ty “săn đầu người” uy tín, chỉ riêng tại TP. HCM, Bình Dương và Đồng Nai, trong vòng hai năm trở lại đây, đã có khoảng 500 người (trước đây vốn nắm giữ các vị trí chủ chốt, quan trọng ở các doanh nghiệm trong và ngoài nước) chuyển sang làm các nghề tự do. Và trong mấy tháng gần đây, khi các công ty đồng loạt cắt giảm nhân sự thì đội ngũ ngày càng đông đảo.
Xây dựng dự toán, thiết kế kỹ thuật, tổ chức các hệ thống quản lý nhân lực, tái cấu hệ thống tiền lương, IT, biên dịch, phiên dịch, hướng dẫn viên du lịch, phóng viên, tổ chức sự kiện, nhiếp ảnh gia, thiết kế (đồ họa, nội thất, thời trang,…), kiến trúc sư, stylist… là công việc của những người “tự do”. Đặc biệt, hai công việc mới mẻ nhưng khá “đắt hàng” của dân tự do: mua bán ý tưởng và viết lời quảng cáo.Anh Trung Quân, một freelancer hành nghề biên dịch cho biết: “Trước đây tôi làm biên dịch cho một công ty trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Nhưng vì không thích bị gò bó nhiều nên tôi đã xin nghỉ việc và hành nghề tự do. Từ đầu năm 2009 đến nay, 3 người bạn của tôi cũng rời khỏi công ty để được tung tăng bên ngoài”.
Cũng quan điểm đó, chị Mai Thi, một hướng dẫn viên du lịch giỏi nhiều thứ tiếng kể về công việc của mình: “Ngày trước, lúc còn là quản lý tour của một công ty, tôi phải làm việc quần quật bất kể cuối tuần hay đầu tuần. Thậm chí, có khi nửa đêm còn phải ra sân bay đón khách. Còn bây giờ… muốn làm gì thì làm, muốn ngủ thì ngủ”.
Thu nhập hấp dẫn trong thời kinh tế khủng hoảng
Thật không thể ngờ, anh Trung Quân cho rằng trong thời gian gần đây, các hợp đồng của anh một ngày một dày hơn và thù lao cũng tăng hơn so với năm ngoái. Anh Trung Quân giải thích: “Khủng hoảng kinh tế nên nhiều công ty cắt giảm lao động để giảm chi phí. Thay vì họ tốn tiền “nuôi” một nhân viên để dịch những dự án, hợp đồng… thì bây giờ họ đi thuê người ngoài làm”.
Cũng chính vì thế, so với năm ngoái, thời điểm này anh có khá nhiều hợp đồng béo bở. Và anh còn dẫn mối cho những bạn đồng nghiệp thân thiết của mình.
Kim Quyên, một phóng viên vừa nộp đơn xin nghỉ việc tại một tòa soạn báo có tiếng tăm cách đây vài tháng để làm tự do tâm sự: “Vì lương không tăng, nhuận bút giảm mà áp lực công việc ngày càng nhiều nên tôi quyết định nghỉ việc. Trước mắt, tôi cộng tác với các tờ báo và nhận việc dịch truyện thiếu nhi cho một nhà sách”. Trước đây, tổng thu nhập hàng tháng của chị không quá 6 triệu đồng. Nay, mỗi tháng chị kiếm trên dưới 10 triệu. Nhiều “đơn đặt hàng” chị phải từ chối vì không có thời gian để đi thực tế.
Chị Mai Thi cũng khẳng định thu nhập của chị không hề bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế. Thậm chí, trong mấy tháng gần đây, lịch làm việc của chị còn kín hơn trước. Mai Thi cho biết: “những người học tiếng Đức và Ý chưa nhiều. Vì thế tôi còn kiếm sống được!”.
Tuy nhiên, thời khủng hoảng cũng sẽ có lắm rủi ro với những người hành nghề tự do. Anh Trung Quân cho rằng nếu không bản lĩnh thì dễ bị đối tác… xù nợ.
Chỉ trong vòng 4 tháng mà anh suýt bị xù đến 2 lần. Và mỗi lần như thế, anh đều rất cứng cỏi mới được đối tác thanh toán hợp đồng. Cụ thể, cách đây 1 tháng, anh nhận dịch dự án cho một công ty khai thác đá với giá 1.000 USD. Vì là chỗ quen biết nên anh chỉ nhận trước 200 USD. Số tiền còn lại, gần 1 tháng sau khi giao hàng anh vẫn chưa được đối tác thanh toán.
Và theo như anh nói, phải dùng chiêu thì mới chịu thanh toán tiền. Trong khi đó, một người bạn của anh đang bị đối tác nợ 40 triệu đồng đã 3 tháng nay mà chưa thấy hứa hẹn gì!
Điều kiện cần và đủ
Anh Trung Quân chia sẻ kinh nghiệm: “Để có thể trở thành một người làm tự do thành công, bạn cần có một bề dày về kinh nghiệm và thật sự giỏi về chuyên môn. Bên cạnh đó, bạn phải có cách làm việc chuyên nghiệp và luôn luôn phải đúng deadline”.
Anh giải thích thêm: “Với nghề biên dịch ít thấy ai vừa tốt nghiệp đã trở thành một freelancer giỏi. Muốn không bị… thất nghiệp thì đòi hỏi người làm tự do phải có mối quan hệ rộng và phải uy tín”. Thời gian vàng bạc, ai cũng có kế hoạch cả, mình mà làm đổ kế hoạch của họ là lần sau họ cạch, đi mời người khác.
Còn chị Mai Thi thì nói: Bạn đang làm tự do nên phải chủ động đi tìm nguồn việc cho mình chứ không phải như làm cho công ty, nơi bạn được giao việc. Bởi vậy, kỹ năng đàm phán và thỏa thuận với khách hàng để nhận được sự đồng ý cũng đóng vai trò quyết định trong thu nhập của người làm tự do. Ngoài ra, muốn hành nghề cũng phải có duyên với nghề nữa”.
“Không chỉ cần chuyên môn, kinh nghiệm, quan hệ rộng, một freelancer còn phải chuyên nghiệp, luôn chủ động, làm việc kỷ luật và khoa học mới sống sót và tồn tại trong thời buổi này” là ý kiến của bạn Lâm Dung, thiết kế web. Đây cũng là nét khái quát đầy đủ nhất về freelancer.
Theo Đoan Trúc (Phụ nữ và Thể thao)
