(hieuhoc_hieuhoc.com): Đã bao giờ bạn tự hỏi: “Con người là gì?”, “Con người sinh ra từ đâu?”, “Tại sao cùng là con người mà sao có màu da khác nhau, nói tiếng nhau?”. Đây cũng chính là những câu hỏi mà các nhà Nhân loại hàng ngàn năm nay và các nhà Nhân học trên toàn thế giới này đang đi tìm câu trả lời. Còn bạn, bạn có thắc mắc tại sao mình tồn tại không?
Nhân học là gì?
Nhân học là một ngành học lớn nhất trong các ngành học khoa học xã hội và nhân văn ở Bắc Mĩ, Tây Âu, Nhật Bản… và nhiều nước khác nữa. Trên thế giới, ngành học này đã phát triển mạnh mẽ từ thế kỉ 19 nhưng ở Việt Nam thì cái tên “Nhân học” còn khá mới mẻ. Trong tương lai, ngành học này sẽ phát triển xứng tầm với những đóng góp to lớn của nó đối với xã hội.
Nhân học (anthropology) là một ngành nghiên cứu tổng hợp về con người, cụ thể là nguồn gốc, sự phát triển, các tổ chức chính trị xã hội, tôn giáo, ngôn ngữ, nghệ thuật và các tạo vật của con người. Phạm vi nghiêm cứu của Nhân học rất rộng, bởi vậy, chúng ta có thể tóm gọn lại rằng Nhân học là ngành khoa học nghiêm cứu về lịch sử, văn hóa và nguồn gốc của con người.
Các phân ngành chính của Nhân học
Nhân học gồm có 4 phân ngành chính bao gồm:
– Nhân học văn hóa xã hội (Socio-Cultural Anthropology): nghiên cứu về các vấn đề văn hóa, xã hội của các cộng đồng người trên trái đất. Trong phân ngành này lại có rất nhiều chuyên ngành nhỏ như Nhân học Chính trị, Nhân học Tôn giáo, Nhân học Nghệ thuật Biểu tượng, Nhân học Biển… Trong những chuyên ngành này thì vấn đề con người luôn được đặt lên hàng đầu. Ngành này ở Bắc Mĩ gọi là Nhân học văn hóa vì thiên về nghiên cứu văn hóa, còn ở Tây Âu gọi là Nhân học xã hội. Trong khi đó, các nhà khoa học ở cộng đồng các nước nói tiếng Pháp và Liên Xô cũ gọi là Dân tộc học (Ethnology).
– Ngôn ngữ học (Linguistics): nghiên cứu đặc điểm ngôn ngữ của các cộng đồng người, mối liên hệ giữa văn hóa đến ngôn ngữ của họ.
– Khảo cổ học (Archaeology): nghiên cứu các đi vật còn lại của con người thời cổ để làm sáng tỏ các nền văn hóa cổ.
– Nhân học Hình thể (Physical Anthropology): nghiên cứu về quá trình tiến hóa của loài người, các yếu tố ảnh hưởng đặc điểm thể chất của từng cộng đồng người.
Khoảng từ sau Thế chiến thứ hai trở lại đây, xuất hiện phân ngành Nhân học Ứng dụng. Phân ngành này tập hợp các nhà khoa học làm việc trong các lĩnh vực khác nhau và họ tìm cách ứng dụng các lí thuyết Nhân học vào giải thích và giải quyết các vấn đề cụ thể: lĩnh vực phát triển, nông nghiệp và phát triển nông thôn, y tế và sức khỏe… Điều này tạo ra các chuyên ngành của Nhân học Ứng dụng như:
+ Nhân học y tế
+ Nhân học sinh thái và môi trường
+ Nhân học kinh tế
+ Nhân học đô thị
+ Nhân học phát triển
Tuy có những khác biệt về đối tượng, mục đích và cách tiếp cận nghiên cứu cụ thể nhưng tất cả các phân ngành của Nhân học đều có mối quan hệ với nhau, đều cố gắng hiểu bản chất sinh học và văn hoá của con người, đều nhấn mạnh tới vai trò của văn hoá và các cách tiếp cận mà chúng sử dụng đều mang tính so sánh.
Mục tiêu đào tạo cụ thể của ngành học này là trang bị cho sinh viên kiến thức phong phú, đa dạng về các ngành khoa học xã hội và nhân văn và chuyên sâu về ngành Nhân học cả về lý luận và phương pháp nghiên cứu. Việt Nam là một đất nước đa dân tộc, đa tôn giáo nên sinh viên Nhân học được đào tạo tập trung cao hai lĩnh vực dân tộc và tôn giáo.
Từ thập niên 1990 đến nay, từ “nhân học” được dùng phổ biến ở Việt Nam. Sau năm 2000, bộ môn Dân tộc học trực thuộc Khoa Lịch sử của Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM đã đổi tên thành Bộ môn Nhân học và đến năm 2008 chính thức trở thành Khoa Nhân học có chức năng đào tạo ở các bậc đại học, sau đại học, nghiên cứu sinh khoa học để đáp ứng được nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực am hiểu về văn hóa xã hội cho đất nước.
Sinh viên Nhân học được trang bị kiến thức, phương pháp nghiên cứu khoa học hiện đại như phương pháp thu thập xử lý dữ liệu định tính, định lượng, xử lý thông tin bằng hình ảnh, xử dụng các phần mềm xử lý số liệu, tài liều hiện đại… Ngoài ra, sinh viên còn tham dự các đợt điền dã (fieldworks) – tức đi thực tế dài ngày tại những cộng đồng cư dân ở các tỉnh phía Nam. Phạm vi kiến thức rộng là ưu thế của ngành Nhân học. Đây là ngành học phù hợp với những người năng động, yêu thích công tác xã hội và nghiên cứu khoa học trong thực tiễn.
Sinh viên tốt nghiệp có thể làm việc tại các cơ quan trung ương và địa phương hoạt động về kinh tế, văn hóa – xã hội đặc biệt là hai ngành dân tộc và tôn giáo; các viện nghiên cứu, các cơ quan báo chí, phát thanh, truyền hình; các tổ chức phi chính phủ, các hiệp hội, các công ty doanh nghiệp tư nhân trong và ngoài nước; giảng dạy tại các trường trung học, cao đẳng, đại học…
Học Nhân học ở đâu?
Hiện nay, cả nước chỉ có trường Khoa Nhân học – ĐH KHXH&NV TP.HCM là đào tạo cử nhân ngành Nhân học. Đội ngũ giảng viên của khoa có nhiều giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ được đào tạo ở Tiệp Khắc, Liên Xô, Canada, Mĩ; họ có nhiều năm công tác giảng dạy cũng như nghiên cứu khoa học. Khoa Nhân học có chương trình đào tạo hiện đại, được cập nhật thường xuyên theo chuẩn đào tạo Nhân học ở Bắc Mĩ. Bắt đầu từ năm 2008, khoa Nhân học đào tạo 2 chuyên ngành chính là Nhân học Văn hóa xã hội và Khảo cổ học. Ngoài ra, các bạn sinh còn được học rất nhiều chuyên ngành Nhân học khác như: Nhân học Tôn giáo, Nhân học Môi trường và Sinh thái, Nhân học Ngôn ngữ, Nhân học Du lịch…; các chuyên đề về văn hóa dân gian, văn hóa Nam bộ, các chủng tộc, các dân tộc ở Việt Nam…
Khoa Nhân học – ĐH KHXH&NV TP.HCM
Liên hệ: phòng B109 – 10 – 12 Đinh Tiên Hoàng – P.Bến Nghé – Q.1 – TP.HCM; Tel: 089104079; Email: anthdep@yahoo.com; website: www.anthdep.edu.vn.
Tìm hiểu thêm:
www.nhanhoc.net
www.anthropology.net
www.vanchuongviet.org mục Dân tộc học, Khảo cổ học
Ngọc Phượng
